In het nieuws | Artikel in het Parool

Hoe solidair blijven we in de tweede golf ? ‘Iemand helpen is ook een soort virus’

Aan het begin van de coronacrisis stonden veel Amsterdammers te trappelen om anderen te helpen en ontstonden diverse nobele initiatieven. Houdt die solidariteit stand tijdens de tweede golf – en daarna?

Tahrim Ramdjan 19 oktober 2020, 10:09

Kok Mido Hibatullah (33) plaatst net het deksel op de laatste van twintig dozen makmour – een traditioneel Syrisch boerengerecht met paprika, uien, gefrituurde aardappelen en eventueel kip. Elke woensdagavond staat

Hibatullah, die zes jaar geleden uit Syrië naar Nederland kwam, vrijwillig in de keuken van De Meevaart om voor Het Keuken Collectief maaltijden klaar te maken. Het idee: voor 8,50 euro koopt een buurtbewoner een maaltijd die vervolgens niet alleen bij jou wordt bezorgd, maar ook bij een ander die het nodig heeft.

Voor Hibatullah – zijn naam betekent ‘cadeau van God’ – is de maaltijd geslaagd als de mensen genieten van zijn eten. Dat lukt zeker, zeggen Loudi Langelaan (25) en Rosita Linssen (24), die een straat verder het eten in ontvangst nemen. Voor hen is het al de vierde keer dat ze bestellen, zegt Langelaan, die midden in een webinar zit. “Het is echt heel erg lekker, en je steunt ook nog eens de buurt.”

Het Keuken Collectief is opgezet door Tim Doornewaard, straatmanager van de Javastraat en projectleider bij maatschappelijk platform Samen Vooruit in de Indische Buurt. Aan het begin van de coronapandemie begon hij met meerdere buurthuizen ook een actie, waarmee hij een paar maanden geleden al 22.500 maaltijden bij mensen thuis bezorgde.

Toen de horeca eind maart moest sluiten, sprong horecagroep 3WO, die 21 restaurants heeft, bij. “Negentig procent van hun personeel wilde meehelpen met onze actie. Het was mooi om te zien dat buurthuizen die normaal 40 maaltijden per dag verzorgden, naar 150 of zelfs 300 per dag konden.” Toen 3WO zijn horecazaken weer mocht openen, namen veel buurthuizen de dagelijkse activiteiten weer over. Juist om die reden heeft Doornewaard het Keuken Collectief opgezet.

“Het mooie van deze crisis is dat we flexibeler werken: het hoeft niet allemaal van negen tot vijf,” zegt Doornewaard. “Dus ook

vrijwilligerswerk kun je even een middagje of halfuurtje doen, als je dat wilt.”

Dikke crisis

Andere Amsterdammers die begin maart meteen in actie kwamen, zijn de econometriestudenten Naut van Teeseling (20) en Amber Nagelhout (24) van het platform ‘Gewoon mensen die mensen willen helpen’.

Van Teeseling was nog bezig met een bestuursjaar bij zijn studievereniging en zou op maandag 16 maart een tentamen hebben, toen alles in een klap stilstond. “Ik lag in bed, en iedereen begon te feesten, maar ik dacht: er zijn juist plekken waar het nu dikke crisis is,” zegt hij. “We kunnen als studenten voor de klas staan, of kinderopvang regelen. Dus ik stuurde een berichtje naar een paar vrienden: hoe kunnen jullie helpen?”

Eén maaltijd van het Keuken Collectief is voor de koper, een tweede wordt bezorgd bij iemanddiehethardnodigheeft. BEELDHILDEHARSHAGEN

Nagelhout dacht: dat gaat ’m nooit in z’n eentje lukken. “Dus toen ben ik met Naut op de universiteit in een hokje gaan zitten en hebben we contactgegevens opgezocht, onder meer van scholen. Dat was een hele klus.”

Die avond nog werden ze benaderd door een groep studenten uit Delft, en toen ging het snel. Op een gegeven moment zaten ze met z’n vijftienen in het huis van Van Teeselings ouders in Haarlem, als provisorisch kantoor. Het aantal aanmeldingen van mensen die wilden helpen, steeg tot 14.000: het gros uit Delft, gevolgd door Amsterdam.

“Deze initiatieven laten heel mooi zien dat mensen de kracht in zichzelf hebben om zulke acties op te zetten in een crisissituatie,” zegt Annemarie Wagemakers, universitair hoofddocent Gezondheid en Maatschappij aan de Wageningen Universiteit.

Maar, valt haar collega Lea den Broeder, lector Omgeving en Gezondheid aan de Hogeschool van Amsterdam en werkzaam bij het RIVM, bij: “Tegelijkertijd is het heel uitzonderlijk. We weten dat mensen, zeker in aandachtswijken, niet zo veel reserves hebben, dus is het des te indrukwekkender dat ook in die wijken veel bewoners zijn opgestaan om voor elkaar te gaan zorgen.”

Den Broeder en Wagemakers hebben samen onderzoek gedaan naar de diverse sociale initiatieven die tijdens de coronacrisis in Nederland ontstonden. Wagemakers: “In Wageningen werden er fitnesslessen gegeven waaraan mensen vanaf hun balkon mee konden doen. Hartstikke leuk: dat zou zonder corona eigenlijk ook moeten kunnen.”

Den Broeder refereert aan Amsterdam-West, waar onder anderen architect Florian Eckardt het ‘anderhalvemeterbankje’ ontwierp, en Nieuw-West, waar tijdens de ramadan iftarmaaltijden werden bereid. “Dat ging niet alleen over voedselhulp, maar ook over het – gevoel van gezamenlijkheid: zo beleef je de iftar toch een beetje samen.”

Zorgmedewerkers in huis

En dan zijn er nog Amsterdammers die zorgmedewerkers in huis hebben genomen. Zo heeft jurist Jantien de Laaf (62) een maand lang in haar B&B, op een schip in Oost, Maren Bosse te logeren

gehad. De 24-jarige verpleegkundige in de ouderenzorg had plots een slaapplek nodig toen corona uitbrak op de locatie waar ze werkte. Ze kwamen elkaar op Facebook tegen.

“Maren en ik hielden wel afstand, letterlijk en ook een beetje figuurlijk,” zegt De Laaf. “Bovendien draaide ze een bizar schema.” Bosse moest soms om half zeven ’s ochtends de deur uit. “Het voelde wel als thuiskomen bij Jantien,” zegt ze. “Je moet ook even los kunnen komen van je werk, en als je dan in een hotelkamer zit met enkel een bed en een stoeltje, is dat best benauwd.”

BEELD HILDE HARSHAGEN

Hoogtepunt was Bosses verjaardag. De Laaf: “Marens broer is toen vanuit Deventer helemaal naar Amsterdam gereden om een spandoek op de boot op te hangen. Toen ze ’s avonds laat thuiskwam van haar dienst, dacht ze eerst dat het reclame voor onze B&B was. Pas later zag ze dat het voor haar verjaardag was.”

Ontroerende verhalen, maar hoe zorg je ervoor dat mensen net zo solidair zijn in geval van een tweede lockdown, of zelfs als deze pandemie ooit weer voorbijgaat? Het Centraal Planbureau heeft juist in september in de Macro Economische Verkenning de verwachting uitgesproken dat de sociaaleconomische kloof in Nederland door de coronacrisis groter wordt.

“Bewoners lopen vaak aan tegen de systeemwereld, van gemeentes en officiële instanties,” zegt Den Broeder. “Maar je wilt eigenlijk veel meer met de bewoners en hun eigen organisaties in gesprek gaan, op grassrootsniveau, om te kijken wat ze nodig hebben.”

Ondersteuning en waardering

Ook belangrijk: continue ondersteuning en waardering van deze initiatieven, zegt Wagemakers. “Anders bloedt het dood. Het moet mogelijk blijven dat, bijvoorbeeld, in de Indische Buurt maaltijden worden rondgebracht. Financieel, maar ook qua tijd.”

Student Van Teeseling is bang dat het gevoel van urgentie om te helpen wellicht vervaagt. “Maar die noodzaak moet blijven doordringen. Er zijn nog steeds veel eenzame ouderen, veel mensen die te weinig verdienen. Zeker als student kreeg ik dat voor de coronacrisis niet altijd mee.”

De coronacrisis heeft zijn mensbeeld op z’n kop gezet, zegt Van Teeseling. “Iemand helpen is ook een soort virus. Je hebt ’t een keer gedaan, en dan word je aangestoken: je wilt het vaker doen.”

Dat geldt ook voor jurist De Laaf. Zou ze nog eens een zorgverlener in huis nemen? “Zeker, meteen. We voelden ons machteloos, maar zo konden we nog iets doen. En het was daarnaast ook nog een aardige meid.”